Oír, entender. Cosas distintas. Como pasa tal vez con la canción africana de ayer.
O como en el caso de O aggelos mou de Alkistis Protopsalti, una veterana cancionista griega.
Veamos, brevemente.
Para empezar, hay dos gg porque en la pronunciación griega -dicho rápidamente- al juntarse estas dos guturales la primera se hace nasal ('n'). Entonces, lo que se escribe aggelos se lee anguelos. Se traduce 'ángel'.
Bien.
Sigamos.
Supongamos que se animaran a seguir la canción con la letra aquí transcripta de su original griego.
O Aggelos MouHecho lo cual, hemos oído. Pero, ¿hemos entendido?
Opos tyligontan ta heria sto soma
Ki opos espage s'asteria I vradia
Sou eiha aggiksei dila tin kardia
S'agapao...
Ki opos epeftan t'asteria sto homa
Ki opos peftan sti gi ta kormia
Sou vrika mono mia leksi na po
S'agapao...
O aggelos mou, o anthropos mou, o thanatos mou,
Esy!
O aggelos mou, o anthropos mou, o thanatos mou,
Esy!
Esy pou estrefes arga to maheri,
Esy pou mou pernes glika ti zoi,
Esy!
Ki otan pou estrefes arga to maheri
Ki otan mou epernes glika ti zoi,
Pali mia leksi monaha sou ha pi
S'agapao...
Ki opos palevame etsi heri me heri
Ki opos den iha pia kardia na piasto
Vrika ke pali enan tropo na po
S'agapao...
Giro o kosmos perpata se zevgaria
Ki ego monahi s'ena spiti klisto
Na'ho ena psithiro sto stoma zesto
S'agapao!
Diré que s'agapao significa 'te amo'. Y no tengo que decir más.
Ahora bien.
¿Es una canción de amor decepcionado, de amor feliz? ¿Canta tristezas, melancolías, apasionamiento, nostalgia, fiesta?
¿Celebra? ¿Lamenta?
Repitan la operación: oigan, lean, canten con la letra.
Alguna imaginación nos hacemos, sin duda. Pero, ¿acertamos? ¿Cuánto acertamos? Al oír, sólo oír, ¿también algo podemos entender? ¿Todo el sentido está en la letra oída y correctamente traducida y entendida, y sólo en ella? ¿Interpretamos? ¿Intuimos? ¿Deducimos? ¿Sabemos algo sin saber que lo sabemos? ¿O elegimos el sentido que nos consuena?
Y esto cuando una canción tiene letra, porque si solamente oímos música...
Difícil.
Está claro que habrán de quedar más o menos afuera del pequeño experimento, aquellos a quienes por gusto, vocación, pedantería o necesidad, les hayan llovido los caracteres griegos hasta formarles en la cabeza nominativos o ablativos, espíritus ásperos, acentos circunflejos o aoristos segundos medios pasivos, y cosas así: helenoaficionados o helenohablantes, favor de abstenerse. Practiquen, en todo caso, con el swahili kenyata...